Datrys {l}{x+y=5}{2x+7y=2}

$$\left. \begin{array} { l } { x + y = 5 } \\ { 2 x + 7 y = 2 } \end{array} \right.$$

Datrys ar gyfer x, y

$$x = \frac{33}{5} = 6\frac{3}{5} = 6.6$$

$$y = -\frac{8}{5} = -1\frac{3}{5} = -1.6$$

Camau gan Ddefnyddio Amnewid

I ddatrys pâr o hafaliadau gan ddefnyddio amnewid, yn gyntaf datryswch un o'r hafaliadau ar gyfer un o'r newidynnau. Yna amnewidiwch y canlyniad am y newidyn hwnnw yn yr hafaliad arall.

$$x+y=5,2x+7y=2$$

Dewiswch un o'r hafaliadau a’i ddatrys ar gyfer x drwy ynysu x ar ochr chwith yr arwydd hafal.

$$x+y=5$$

Tynnu y o ddwy ochr yr hafaliad.

$$x=-y+5$$

Amnewid -y+5 am x yn yr hafaliad arall, 2x+7y=2.

$$2\left(-y+5\right)+7y=2$$

Lluoswch 2 â -y+5.

$$-2y+10+7y=2$$

Adio -2y at 7y.

$$5y+10=2$$

Tynnu 10 o ddwy ochr yr hafaliad.

$$5y=-8$$

Rhannu’r ddwy ochr â 5.

$$y=-\frac{8}{5}$$

Cyfnewidiwch -\frac{8}{5} am y yn x=-y+5. Am fod yr hafaliad canlynol yn cynnwys dim ond un newidyn, gallwch ddatrys ar gyfer x yn uniongyrchol.

$$x=-\left(-\frac{8}{5}\right)+5$$

Lluoswch -1 â -\frac{8}{5}.

$$x=\frac{8}{5}+5$$

Adio 5 at \frac{8}{5}.

$$x=\frac{33}{5}$$

Mae’r system wedi’i datrys nawr.

$$x=\frac{33}{5},y=-\frac{8}{5}$$

Camau gan Ddefnyddio Matricsau

Rhowch yr hafaliadau yn y ffurf safonol ac yna defnyddio’r matricsau i ddatrys y system o hafaliadau.

$$x+y=5,2x+7y=2$$

Ysgrifennu’r hafaliadau ar ffurf matrics.

$$\left(\begin{matrix}1&1\\2&7\end{matrix}\right)\left(\begin{matrix}x\\y\end{matrix}\right)=\left(\begin{matrix}5\\2\end{matrix}\right)$$

Lluoswch chwith yr hafaliad gan y matrics gwrthdro o \left(\begin{matrix}1&1\\2&7\end{matrix}\right).

$$inverse(\left(\begin{matrix}1&1\\2&7\end{matrix}\right))\left(\begin{matrix}1&1\\2&7\end{matrix}\right)\left(\begin{matrix}x\\y\end{matrix}\right)=inverse(\left(\begin{matrix}1&1\\2&7\end{matrix}\right))\left(\begin{matrix}5\\2\end{matrix}\right)$$

Cynnyrch matrics a'i wrthdro ydy'r matrics hunaniaeth.

$$\left(\begin{matrix}1&0\\0&1\end{matrix}\right)\left(\begin{matrix}x\\y\end{matrix}\right)=inverse(\left(\begin{matrix}1&1\\2&7\end{matrix}\right))\left(\begin{matrix}5\\2\end{matrix}\right)$$

Lluoswch y matricsau ar ochr chwith yr arwydd hafal.

$$\left(\begin{matrix}x\\y\end{matrix}\right)=inverse(\left(\begin{matrix}1&1\\2&7\end{matrix}\right))\left(\begin{matrix}5\\2\end{matrix}\right)$$

Ar gyfer y matrics 2\times 2 \left(\begin{matrix}a&b\\c&d\end{matrix}\right), y matrics gwrthdro yw \left(\begin{matrix}\frac{d}{ad-bc}&\frac{-b}{ad-bc}\\\frac{-c}{ad-bc}&\frac{a}{ad-bc}\end{matrix}\right), felly gellir ailysgrifennu hafaliad y matrics fel problem lluosi matrics.

$$\left(\begin{matrix}x\\y\end{matrix}\right)=\left(\begin{matrix}\frac{7}{7-2}&-\frac{1}{7-2}\\-\frac{2}{7-2}&\frac{1}{7-2}\end{matrix}\right)\left(\begin{matrix}5\\2\end{matrix}\right)$$

Gwneud y symiau.

$$\left(\begin{matrix}x\\y\end{matrix}\right)=\left(\begin{matrix}\frac{7}{5}&-\frac{1}{5}\\-\frac{2}{5}&\frac{1}{5}\end{matrix}\right)\left(\begin{matrix}5\\2\end{matrix}\right)$$

Lluosi’r matricsau.

$$\left(\begin{matrix}x\\y\end{matrix}\right)=\left(\begin{matrix}\frac{7}{5}\times 5-\frac{1}{5}\times 2\\-\frac{2}{5}\times 5+\frac{1}{5}\times 2\end{matrix}\right)$$

Gwneud y symiau.

$$\left(\begin{matrix}x\\y\end{matrix}\right)=\left(\begin{matrix}\frac{33}{5}\\-\frac{8}{5}\end{matrix}\right)$$

Echdynnu yr elfennau matrics x a y.

$$x=\frac{33}{5},y=-\frac{8}{5}$$

Camau gan Ddefnyddio Dileu

Er mwyn datrys drwy ddileu, mae’n rhaid i gyfernodau un o'r newidynnau fod yr un peth yn y ddau hafaliad fel bod y newidyn yn cael ei ddiddymu pan fydd un hafaliad yn cael ei dynnu o’r llall.

$$x+y=5,2x+7y=2$$

I wneud x a 2x yn gyfartal, lluoswch yr holl dermau ar bob ochr yr hafaliad cyntaf â 2 a holl dermau naill ochr yr ail â 1.

$$2x+2y=2\times 5,2x+7y=2$$

Symleiddio.

$$2x+2y=10,2x+7y=2$$

Tynnwch 2x+7y=2 o 2x+2y=10 trwy dynnu termau sydd yr un fath ar bob ochr yr arwydd hafal.

$$2x-2x+2y-7y=10-2$$

Adio 2x at -2x. Mae'r termau 2x a -2x yn diddymu ei gilydd, gan adael hafaliad gyda dim ond un newidyn y gellir ei datrys.

$$2y-7y=10-2$$

Adio 2y at -7y.

$$-5y=10-2$$

Adio 10 at -2.

$$-5y=8$$

Rhannu’r ddwy ochr â -5.

$$y=-\frac{8}{5}$$

Cyfnewidiwch -\frac{8}{5} am y yn 2x+7y=2. Am fod yr hafaliad canlynol yn cynnwys dim ond un newidyn, gallwch ddatrys ar gyfer x yn uniongyrchol.

$$2x+7\left(-\frac{8}{5}\right)=2$$

Lluoswch 7 â -\frac{8}{5}.

$$2x-\frac{56}{5}=2$$

Adio \frac{56}{5} at ddwy ochr yr hafaliad.

$$2x=\frac{66}{5}$$

Rhannu’r ddwy ochr â 2.

$$x=\frac{33}{5}$$

Mae’r system wedi’i datrys nawr.

$$x=\frac{33}{5},y=-\frac{8}{5}$$