Datrys x^2-x/90=2/15

$$\frac { x ^ { 2 } - x } { 90 } = \frac { 2 } { 15 }$$

Datrys ar gyfer x

$$x=-3$$

$$x=4$$

Camau i Ddefnyddio Ffactorio

Lluosi’r ddwy ochr â 90.

$$x^{2}-x=\frac{2}{15}\times 90$$

Lluosi \frac{2}{15} a 90 i gael 12.

$$x^{2}-x=12$$

Tynnu 12 o'r ddwy ochr.

$$x^{2}-x-12=0$$

Er mwyn datrys yr hafaliad, dylech ffactorio x^{2}-x-12 gan ddefnyddio'r fformiwla x^{2}+\left(a+b\right)x+ab=\left(x+a\right)\left(x+b\right). I ddod o hyd i a a b, gosodwch system i'w datrys.

$$a+b=-1 ab=-12$$

Gan fod ab yn negatif, mae gan a a b yr arwyddion croes. Gan fod a+b yn negatif, mae gan y rhif negatif werth absoliwt mwy na'r positif. Rhestrwch bob pâr cyfanrif o'r fath sy'n rhoi'r cynnyrch -12.

$$1,-12 2,-6 3,-4$$

Cyfrifo'r swm ar gyfer pob pâr.

$$1-12=-11 2-6=-4 3-4=-1$$

Yr ateb yw'r pâr sy'n rhoi'r swm -1.

$$a=-4 b=3$$

Ail-ysgrifennwch y mynegiant wedi'i ffactorio \left(x+a\right)\left(x+b\right) gan ddefnyddio'r gwerthoedd a gafwyd.

$$\left(x-4\right)\left(x+3\right)$$

I ddod o hyd i atebion hafaliad, datryswch x-4=0 a x+3=0.

$$x=4 x=-3$$

Camau i Ddefnyddio Ffactorio Drwy Grwpio

Lluosi’r ddwy ochr â 90.

$$x^{2}-x=\frac{2}{15}\times 90$$

Lluosi \frac{2}{15} a 90 i gael 12.

$$x^{2}-x=12$$

Tynnu 12 o'r ddwy ochr.

$$x^{2}-x-12=0$$

I ddatrys yr hafaliad, dylech ffactorio'r ochr chwith drwy grwpio. Yn gyntaf, mae angen ailysgrifennu'r ochr chwith fel x^{2}+ax+bx-12. I ddod o hyd i a a b, gosodwch system i'w datrys.

$$a+b=-1 ab=1\left(-12\right)=-12$$

Gan fod ab yn negatif, mae gan a a b yr arwyddion croes. Gan fod a+b yn negatif, mae gan y rhif negatif werth absoliwt mwy na'r positif. Rhestrwch bob pâr cyfanrif o'r fath sy'n rhoi'r cynnyrch -12.

$$1,-12 2,-6 3,-4$$

Cyfrifo'r swm ar gyfer pob pâr.

$$1-12=-11 2-6=-4 3-4=-1$$

Yr ateb yw'r pâr sy'n rhoi'r swm -1.

$$a=-4 b=3$$

Ailysgrifennwch x^{2}-x-12 fel \left(x^{2}-4x\right)+\left(3x-12\right).

$$\left(x^{2}-4x\right)+\left(3x-12\right)$$

Ni ddylech ffactorio x yn y cyntaf a 3 yn yr ail grŵp.

$$x\left(x-4\right)+3\left(x-4\right)$$

Ffactoriwch y term cyffredin x-4 allan drwy ddefnyddio'r briodwedd ddosbarthol.

$$\left(x-4\right)\left(x+3\right)$$

I ddod o hyd i atebion hafaliad, datryswch x-4=0 a x+3=0.

$$x=4 x=-3$$

Camau gan Ddefnyddio’r Fformiwla Cwadratig

Lluosi’r ddwy ochr â 90.

$$x^{2}-x=\frac{2}{15}\times 90$$

Lluosi \frac{2}{15} a 90 i gael 12.

$$x^{2}-x=12$$

Tynnu 12 o'r ddwy ochr.

$$x^{2}-x-12=0$$

Mae’r hafaliad hwn yn y ffurf safonol: ax^{2}+bx+c=0. Amnewidiwch 1 am a, -1 am b, a -12 am c yn y fformiwla gwadratig, \frac{-b±\sqrt{b^{2}-4ac}}{2a}.

$$x=\frac{-\left(-1\right)±\sqrt{1-4\left(-12\right)}}{2}$$

Lluoswch -4 â -12.

$$x=\frac{-\left(-1\right)±\sqrt{1+48}}{2}$$

Adio 1 at 48.

$$x=\frac{-\left(-1\right)±\sqrt{49}}{2}$$

Cymryd isradd 49.

$$x=\frac{-\left(-1\right)±7}{2}$$

Gwrthwyneb -1 yw 1.

$$x=\frac{1±7}{2}$$

Datryswch yr hafaliad x=\frac{1±7}{2} pan fydd ± yn plws. Adio 1 at 7.

$$x=\frac{8}{2}$$

Rhannwch 8 â 2.

$$x=4$$

Datryswch yr hafaliad x=\frac{1±7}{2} pan fydd ± yn minws. Tynnu 7 o 1.

$$x=-\frac{6}{2}$$

Rhannwch -6 â 2.

$$x=-3$$

Mae’r hafaliad wedi’i ddatrys nawr.

$$x=4 x=-3$$

Camau ar Gyfer Cwblhau'r Sgwâr

Lluosi’r ddwy ochr â 90.

$$x^{2}-x=\frac{2}{15}\times 90$$

Lluosi \frac{2}{15} a 90 i gael 12.

$$x^{2}-x=12$$

Rhannwch -1, cyfernod y term x, â 2 i gael -\frac{1}{2}. Yna ychwanegwch sgwâr -\frac{1}{2} at ddwy ochr yr hafaliad. Mae'r cam hwn yn gwneud ochr chwith yr hafaliad yn sgwâr perffaith.

$$x^{2}-x+\left(-\frac{1}{2}\right)^{2}=12+\left(-\frac{1}{2}\right)^{2}$$

Sgwariwch -\frac{1}{2} drwy sgwario'r rhifiadur ag enwadur y ffracsiwn.

$$x^{2}-x+\frac{1}{4}=12+\frac{1}{4}$$

Adio 12 at \frac{1}{4}.

$$x^{2}-x+\frac{1}{4}=\frac{49}{4}$$

Ffactora x^{2}-x+\frac{1}{4}. Yn gyffredinol, pan fydd x^{2}+bx+c yn sgwâr perffaith, mae modd ei ffactora bob amser fel \left(x+\frac{b}{2}\right)^{2}.

$$\left(x-\frac{1}{2}\right)^{2}=\frac{49}{4}$$

Cymrwch isradd dwy ochr yr hafaliad.

$$\sqrt{\left(x-\frac{1}{2}\right)^{2}}=\sqrt{\frac{49}{4}}$$

Symleiddio.

$$x-\frac{1}{2}=\frac{7}{2} x-\frac{1}{2}=-\frac{7}{2}$$

Adio \frac{1}{2} at ddwy ochr yr hafaliad.

$$x=4 x=-3$$