{l}{2x-5y=-21}{3x+2y=-3} хәл итегез

$$\left. \begin{array} { l } { 2 x - 5 y = - 21 } \\ { 3 x + 2 y = - 3 } \end{array} \right.$$

x, y өчен чишелеш

$$x=-3$$

$$y=3$$

Алыштыруны куллану адымнары

Тигезләмәләр парын алмаштыруны кулланып чишү өчен, башта тигезләмәләрнең берсен алмашынучанлыларның берсе өчен чишегез. Аннары әлеге алмашынучан өчен нәтиҗәне башка тигезләмәгә куегыз.

$$2x-5y=-21,3x+2y=-3$$

Тигезләмәләрнең берсен сайлагыз һәм аны, x'ны тигезләү тамгасының сул ягына аерып, x өчен чишегез.

$$2x-5y=-21$$

Тигезләмәнең ике ягына 5y өстәгез.

$$2x=5y-21$$

Ике якны 2-га бүлегез.

$$x=\frac{1}{2}\left(5y-21\right)$$

\frac{1}{2}'ны 5y-21 тапкыр тапкырлагыз.

$$x=\frac{5}{2}y-\frac{21}{2}$$

Башка тигезләмәдә x урынына \frac{5y-21}{2} куегыз, 3x+2y=-3.

$$3\left(\frac{5}{2}y-\frac{21}{2}\right)+2y=-3$$

3'ны \frac{5y-21}{2} тапкыр тапкырлагыз.

$$\frac{15}{2}y-\frac{63}{2}+2y=-3$$

\frac{15y}{2}'ны 2y'га өстәгез.

$$\frac{19}{2}y-\frac{63}{2}=-3$$

Тигезләмәнең ике ягына \frac{63}{2} өстәгез.

$$\frac{19}{2}y=\frac{57}{2}$$

Ике ягын да вакланманың кире зурлыгына тапкырлауга тиңдәш булган \frac{19}{2} тигезләмәнең ике ягын да бүлегез.

$$y=3$$

3'ны y өчен x=\frac{5}{2}y-\frac{21}{2}'да алыштырыгыз. Нәтиҗә тигезләмәнең эчендә бер генә алмашынучан булгач, сез турыдан-туры x өчен чишә аласыз.

$$x=\frac{5}{2}\times 3-\frac{21}{2}$$

\frac{5}{2}'ны 3 тапкыр тапкырлагыз.

$$x=\frac{15-21}{2}$$

Гомуми ваклаучыны табып һәм санаучыларны өстәп, -\frac{21}{2}'ны \frac{15}{2}'га өстәгез. Аннары вакланманы мөмкин булган иң түбән элементка кадәр киметегез.

$$x=-3$$

Система хәзер чишелгән.

$$x=-3,y=3$$

Матрицаларны куллану адымнары

Тигезләмәләрне стандарт формага урнаштырыгыз, аннары тигезләмәләрнең системасын чишү өчен, матрицаларны кулланыгыз.

$$2x-5y=-21,3x+2y=-3$$

Тигезләмәләрне матрица формасында языгыз.

$$\left(\begin{matrix}2&-5\\3&2\end{matrix}\right)\left(\begin{matrix}x\\y\end{matrix}\right)=\left(\begin{matrix}-21\\-3\end{matrix}\right)$$

\left(\begin{matrix}2&-5\\3&2\end{matrix}\right) кире матрицасына тигезләмәне сулга тапкырлагыз.

$$inverse(\left(\begin{matrix}2&-5\\3&2\end{matrix}\right))\left(\begin{matrix}2&-5\\3&2\end{matrix}\right)\left(\begin{matrix}x\\y\end{matrix}\right)=inverse(\left(\begin{matrix}2&-5\\3&2\end{matrix}\right))\left(\begin{matrix}-21\\-3\end{matrix}\right)$$

Матрицаны һәм аның кире кыйммәтен тапкырлау бердәйлек матрицасы була.

$$\left(\begin{matrix}1&0\\0&1\end{matrix}\right)\left(\begin{matrix}x\\y\end{matrix}\right)=inverse(\left(\begin{matrix}2&-5\\3&2\end{matrix}\right))\left(\begin{matrix}-21\\-3\end{matrix}\right)$$

Сул як тигезләү тамгасында матрицаны тапкырлагыз.

$$\left(\begin{matrix}x\\y\end{matrix}\right)=inverse(\left(\begin{matrix}2&-5\\3&2\end{matrix}\right))\left(\begin{matrix}-21\\-3\end{matrix}\right)$$

2\times 2 \left(\begin{matrix}a&b\\c&d\end{matrix}\right) матрицасы өчен кире матрица - \left(\begin{matrix}\frac{d}{ad-bc}&\frac{-b}{ad-bc}\\\frac{-c}{ad-bc}&\frac{a}{ad-bc}\end{matrix}\right), шуңа күрә матрица тигезләмәсен матрицаны тапкырлау мәсьәләсе буларак яңадан язып була.

$$\left(\begin{matrix}x\\y\end{matrix}\right)=\left(\begin{matrix}\frac{2}{2\times 2-\left(-5\times 3\right)}&-\frac{-5}{2\times 2-\left(-5\times 3\right)}\\-\frac{3}{2\times 2-\left(-5\times 3\right)}&\frac{2}{2\times 2-\left(-5\times 3\right)}\end{matrix}\right)\left(\begin{matrix}-21\\-3\end{matrix}\right)$$

Арифметик гамәлләрне башкарыгыз.

$$\left(\begin{matrix}x\\y\end{matrix}\right)=\left(\begin{matrix}\frac{2}{19}&\frac{5}{19}\\-\frac{3}{19}&\frac{2}{19}\end{matrix}\right)\left(\begin{matrix}-21\\-3\end{matrix}\right)$$

Матрицаларны тапкырлагыз.

$$\left(\begin{matrix}x\\y\end{matrix}\right)=\left(\begin{matrix}\frac{2}{19}\left(-21\right)+\frac{5}{19}\left(-3\right)\\-\frac{3}{19}\left(-21\right)+\frac{2}{19}\left(-3\right)\end{matrix}\right)$$

Арифметик гамәлләрне башкарыгыз.

$$\left(\begin{matrix}x\\y\end{matrix}\right)=\left(\begin{matrix}-3\\3\end{matrix}\right)$$

x һәм y матрица элементларын чыгартыгыз.

$$x=-3,y=3$$

Бетерүне куллану адымнары

Бетерү ысулы белән чишү өчен, алмашынучанлыларның бер коэффициенты ике тигезләмәдә дә тиңдәш булырга тиеш, шулай итеп, бер тигезләмә икенчесеннән алынса, алмашынучан баш тартачак.

$$2x-5y=-21,3x+2y=-3$$

2x һәм 3x тигез итү өчен, беренче тигезләмәнең һәр ягындагы барлык элементларны 3'га һәм икенче тигезләмәнең һәр ягындагы барлык элементларны 2'га тапкырлагыз.

$$3\times 2x+3\left(-5\right)y=3\left(-21\right),2\times 3x+2\times 2y=2\left(-3\right)$$

Гадиләштерегез.

$$6x-15y=-63,6x+4y=-6$$

Тигезләү тамгасыннан һәр ягыннан охшаш элементларны алып, 6x+4y=-6'ны 6x-15y=-63'нан алыгыз.

$$6x-6x-15y-4y=-63+6$$

6x'ны -6x'га өстәгез. Чишелергә мөмкин бер генә алмашынучанлы белән тигезләмәне калдырып, 6x һәм -6x шартлар кыскартылган.

$$-15y-4y=-63+6$$

-15y'ны -4y'га өстәгез.

$$-19y=-63+6$$

-63'ны 6'га өстәгез.

$$-19y=-57$$

Ике якны -19-га бүлегез.

$$y=3$$

3'ны y өчен 3x+2y=-3'да алыштырыгыз. Нәтиҗә тигезләмәнең эчендә бер генә алмашынучан булгач, сез турыдан-туры x өчен чишә аласыз.

$$3x+2\times 3=-3$$

2'ны 3 тапкыр тапкырлагыз.

$$3x+6=-3$$

Тигезләмәнең ике ягыннан 6 алыгыз.

$$3x=-9$$

Ике якны 3-га бүлегез.

$$x=-3$$

Система хәзер чишелгән.

$$x=-3,y=3$$